恪別𡧲版𢯢𢷮𧵑「戰爭世界次𠄩」

{{正|局侵略波蘭 (1939)|Cuộc chiến cuội|陣戰渃法|陣戰渃英}}

𠓨𣈜 1 𣎃 9, 指𠬠巡𡢐欺協約 Molotov-Ribbentrop得寄結, 德侵略[[波蘭]], 譴英吧法沛宣戰唄德底爫𡈺本分遶協約唄波蘭。𠓨𣈜 17 𣎃 9, 力量聯趨進𠓨波蘭自沔東邊界㐌𠬃𪟤由波蘭轉軍搶𪰂私𢶢德, 唄理由保衛嬌民㭲[[俄]]吧收洄吏仍塳坦㐌被波蘭佔𡨹𥪝[[戰爭俄-波蘭 (1919-1921)]]。事侵入自 2渃孟譴政府波蘭沛𠚢令軍隊𪮊塊坦渃吧組織吏𣄒法。𦤾𣈜 6 𣎃 10, 波蘭㐌被德, 聯趨吧各同盟𧵑各渃 呢佔𡨹完全。領土波蘭由德撿刷𦣰𤲂管理𧵑 1員全權德𥪝欺領土𪰂東得聯趨得插入𠓨渃呢 (仍用呢𣈜𠉞屬衛Ukraina吧Belarus)。

𣦍𡢐妬, 力量聯趨扒頭進軍𠓨各渃 共和𧵆𣷷 Baltic。在 3渃 Baltic, 軍隊聯趨空及抗倨當計, 仍芬蘭時反抗決列, 引𦤾[[戰爭聯趨-芬蘭]]𠓨𣈜30 𣎃 11 朱𦤾𣎃 3 𢆥 1940。拱𠓨𣅶呢, 德吧各渃同盟西方當𣦰戈没事湮淨𢞂𪤺, 唄役 2𪰂宣戰唄膮仍空邊芇𠺥𠚢𢬣𠓀。事安靜呢結束欺哿𠄩邊調併掙各渃 Scandinavia群吏吧各區𫄼礦蝨貴價𣄒瑞典。𠓨𣎃 4, 𠄩𪰂偶然扒頭進軍拱𣅶𠓨各渃北歐。結果羅德佔㨂得丹麥𥪝欺𠬠局冲突仕𦋦在挪威 (冲突頭先𡨌同盟吧躅) 結束唄役英撿刷挪威。局冲突在挪威朱𧡊力量𠄩𪰂羅斤凭, 演變迎衛𪰂德欺渃呢𡸈事𠬠局晉工𠓨法𠓨𣈜 10 𣎃 5, 扒𢷏各力量英吧法當𣄒挪威沛𪮊𨙝。

Cuộc [[trận chiến nước Pháp|tấn công vào Pháp]] và các nước [[Trận Hà Lan|Hà Lan]], [[Trận nước Bỉ|Bỉ]] và [[Luxembourg]] diễn ra rất nhanh chóng và Đức giành thắng lợi vang dội. Người Đức đã huy động vào mặt trận này 3.350.000 quân, nhiều hơn bất kỳ mặt trận nào khác cho tới thời điểm đó. Trong vòng một tháng, lực lượng Anh phải rút khỏi lục địa. [[Ý]], với ý định thâu chiếm lãnh thổ, tuyên chiến với Pháp (nay đã tê liệt). Chỉ trong hơn 1 tháng, quân Đức đã tiêu diệt hoặc bắt làm tù binh 2,2 triệu quân Anh và Pháp và 33 vạn quân khác phải lên tàu bỏ chạy khỏi Pháp về Anh, trong khi Đức chỉ thiệt hại 156 ngàn người. Đến cuối [[tháng sáu|tháng 6]], Pháp đã đầu hàng theo [[Hiệp định Compiègne lần thứ hai]], bị lực lượng Đức chiếm đóng hầu hết phần lớn các lãnh thổ, phần còn lại do [[chính phủ Vichy|chính quyền bù nhìn Vichy]] điều hành.

Sau khi Pháp sụp đổ, chỉ còn Anh chống lại Đức. Đức khởi đầu một cuộc tấn công hai nhánh vào Anh. Nhánh thứ nhất là những cuộc [[Trận chiến Đại Tây Dương (1939-1945)|hải chiến trên Đại Tây Dương]] giữa các tàu ngầm, nay có thể sử dụng các cảng tại Pháp, và [[Hải quân Hoàng gia Anh]]. Các tàu ngầm được dùng để cản trở việc đưa hàng hóa theo đường biển. Nhánh thứ hai là một [[Không chiến tại Anh Quốc|cuộc không chiến]] trên bầu trời Anh khi Đức dùng Không quân của họ để tiêu diệt [[Không quân Hoàng gia Anh]], với ý định sử dụng ưu thế không gian để đổ bộ. Đến năm [[1941]], khi Anh vẫn còn đứng vững, và vì một số nỗi lo âu khác nổi lên, Đức rút lực lượng Không quân ra khỏi nước Anh.

Trong khi Đức đang tập trung lực lượng đánh Anh, [[Ý]] mở cuộc tấn công [[Hy Lạp]] vào ngày [[28 tháng 10]] năm [[1940]]. Cuộc tấn công này hoàn toàn thất bại: Hy Lạp chẳng những đánh lui Ý trở lại [[Albania]], mà còn tham chiến theo phía Đồng Minh (trước đó Hy Lạp trung lập), cho phép Anh đổ bộ tại nước này để viện trợ và phòng thủ. Trong khi Ý đang đương đầu với [[Hy Lạp]], nước [[Nam Tư]] láng giềng bị một cuộc đảo chính vào ngày [[27 tháng 3]] năm [[1941]], đồng thời trục xuất chính quyền đã ký [[Hiệp ước Ba Bên]] chỉ ba ngày trước. Đức cho một số quân đi ổn định khu vực [[Balkan]]. Kế hoạch được đặt ra và Đức mở cuộc tấn công cả hai nước Nam Tư và Hy Lạp vào ngày [[6 tháng 4]], quét sạnh và chiếm giữ khu vực này sau trận đánh tại [[trận Crete|Crete]].

Vào [[tháng tám|tháng 8]] năm [[1940]], với lực lượng lớn của Pháp tại [[Bắc Phi]] chính thức trung lập trong cuộc chiến, Ý mở một cuộc [[Ý xâm chiếm Somaliland thuộc Anh|tấn công vào]] thuộc địa [[Somalia]] của Anh tại [[Đông Phi]]. Đến [[tháng chín|tháng 9]] quân Ý vào đến [[Ai Cập]] (cũng đang dưới sự kiểm soát của Anh). Cả hai cuộc xâm lược này đều thất bại sau khi lực lượng Anh đẩy Ý ra khỏi cả hai khu vực và chiếm được nhiều thuộc địa Ý, trong đó có [[Đông Phi thuộc Ý]] và [[Libya]].

Với sự thất bại của Ý, và thấy phe Trục có nguy cơ bị đẩy khỏi toàn bộ Phi Châu, Đức gửi [[Quân đoàn châu Phi của Đức|Quân đoàn Phi châu]] dưới sự chỉ huy của [[Erwin Rommel]] đến Libya để tăng viện cho đồng minh của mình vào tháng 2 năm 1941. Đơn vị này, cùng với quân Ý, đã đánh một trận đánh ác liệt ven bờ biển [[Cyrenaica]] với lực lượng Anh vào năm [[1941]] và [[1942]]. Cùng với trận chiến này, [[Hải quân Hoàng gia Anh]] và [[Regia Maria]] của Ý cũng đánh nhau để giành tuyến đường tiếp tế trên [[Địa Trung Hải]], điển hình là trận đấu tại căn cứ quan trọng tại [[Malta]].

Trong lúc đó, tại [[Trung Đông]], lực lượng Đồng Minh tấn công vào [[Syria]] và [[Liban]], hai khu vực đang dưới sự kiểm soát của Pháp, cũng như [[Iraq]], nơi chính quyền có thiện cảm với Đức. Việc này giúp lực lượng Đồng Minh củng cố quyền lực trong khu vực này.

{{正|戰爭 Xô-Đức}}

Cuộc tấn công kịch liệt nhất trong cuộc chiến tranh này xảy ra vào [[tháng sáu|tháng 6]] năm 1941, khi Đức bất ngờ cắt đứt thỏa thuận không xâm lược với Liên Xô và tiến hành [[chiến dịch Barbarossa]], một kế hoạch tấn công khổng lồ với 3.300.000 quân Đức và 60 vạn quân các nước chư hầu để chiếm đóng [[Trận Moskva (1941)|Moskva]] trước cuối năm. [[Chiến tranh Xô-Đức]] bắt đầu, các lực lượng Đức tiến lên nhanh chóng do yếu tố bất ngờ, những yếu kém và sai lầm trong điều binh của các chỉ huy Liên Xô cũng như trang bị huấn luyện kém cỏi và lạc hậu của Hồng quân, quân Đức bắt giữ được hoặc tiêu diệt hơn 3 triệu quân Xô Viết. Họ tiến được một khoảng cách khá xa, nhưng cuối cùng không chạy đua được với thời gian, cho nên không hoàn thành mục tiêu. Hồng quân tử thủ với quyết tâm rất cao để kìm chân đối phương khiến lực lượng Đức bị tổn thất hơn 1 triệu quân sau 5 tháng chiến đấu. Khi [[mùa đông]] đến, quân Đức không quen tác chiến trong cái lạnh khắc nghiệt, cộng với quân số bị tiêu hao quá nhiều trong chiến đấu. Khi thời cơ thích hợp đã đến, cuộc phản công của Liên Xô với những lực lượng mạnh được tiến hành và đã đánh bật Đức ngay tại ngoại ô Moskva.

<!--[[File:Soviet soldiers advancing through rubble Stalingrad.jpg|nhỏ|trái|250px|Quân lính [[Xô Viết]] tại Stalingrad]]-->

Tuy bị nhiều thất bại vào cuối năm 1941, nhưng Đức tái tấn công vào năm [[1942]], tiến đến sát [[dãy núi Kavkaz]], nhưng cũng bị Liên Xô phản công vào mùa đông, làm quân Đức tổn thất nặng nề, phản ánh trong việc [[tập đoàn quân số 6 (Đức)|tập đoàn quân số 6 Đức]] bị tiêu diệt tại [[Trận Stalingrad|Stalingrad]]. Trong [[mùa hạ|mùa hè]] năm [[1943]], tại [[trận Vòng cung Kursk]], Liên Xô đã tiêu diệt nhiều đơn vị Đức không thể thay thế được, nhất là các đơn vị thiết giáp. Từ đó cho đến khi hết chiến tranh, quân Liên Xô có thể hành quân tấn công tại mặt trận miền đông suốt năm. Đến cuối năm [[1944]], Liên Xô đã giành lại được hầu hết số lãnh thổ bị Đức chiếm đóng và ngày càng đẩy lùi lực lượng ngày càng suy yếu của Đức về phía tây, cho đến khi cuối cùng xuyên qua Đông Âu, và ngay cả Đức, khi chiến tranh sắp kết thúc. Nhiều đồng minh của Đức bị sụp đổ khi lực lượng Liên Xô tiến vào [[România]], [[Hungary]] và khu vực [[Balkan]]. Sau cùng Liên Xô đã chiếm được [[Chiến dịch Berlin (1945)|Berlin]] vào năm 1945.

Khoảng 5,3 triệu lính Đức và chư hầu đã tử trận tại mặt trận Liên Xô, cùng với khoảng 6,5 triệu khác bị tan rã hoặc bị bắt làm tù binh, chiếm 75% tổng thương vong của phe phát xít trong toàn bộ Thế chiến thứ hai. Về phía Liên Xô, Quân đội Xô Viết tổn thất 8,67 triệu binh lính trong suốt 4 năm chiến tranh (bao gồm khoảng 6,537 triệu tử trận trong chiến đấu và 2,1 triệu [[tù binh]] chết trên tổng số 5,2 triệu bị quân Đức bắt làm tù binh). Khoảng 400.000 quân [[nhảy dù]] và [[du kích]] cũng thiệt mạng phía sau vùng tạm chiếm của Đức.<ref>G. I. Krivosheev. Soviet Casualties and Combat Losses. Greenhill 1997 ISBN 1-85367-280-7</ref><ref>http://www.soldat.ru/doc/casualties/book/chapter5_05.html</ref> Tổn thất về dân thường của Liên Xô là rất lớn, dao động trong khoảng 12-16 triệu người.

Với khu Bắc Phi được củng cố, các lực lượng Anh-Mỹ đổ bộ vào đảo [[Sicilia]] trong năm [[1943]], bắt đầu một cuộc tấn công vào phần "bụng mềm phía dưới của châu Âu". Cuộc tấn công vào Sicilia thành công, khiến chính quyền của [[Benito Mussolini]] sụp đổ và chính phủ mới của Ý ký hiệp định đình chiến với quân Đồng Minh. Các lực lượng Đức can thiệp để quân Đồng Minh không giành được toàn bộ Ý. Sau cuộc đổ bộ tại [[Salerno]], tiến trình hành quân của Đồng Minh bị chậm lại bởi địa thế khó khăn đang được quân Đức có kinh nghiệm hơn chống giữ.

Vào ngày [[6 tháng 6]] năm 1944, các lực lượng Đồng Minh Tây phương đổ bộ vào bờ biển [[trận Normandie|Normandie]], một vùng của Pháp đang bị Đức chiếm đóng. Chiến dịch được soạn ra từ nhiều năm trước, lực lượng nòng cốt là các đơn vị [[Hoa Kỳ|Mỹ]], [[Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland|Anh]] cùng một số đơn vị khác như [[Canada]], v.v. Chiến dịch bắt đầu bằng việc ném [[bom]] hàng loạt từ các căn cứ [[không quân]] bên kia eo biển nước Anh cùng với sự yểm trợ của khoảng 6000 [[tàu khu trục|khu trục hạm]]. Chiến dịch diễn ra rất khốc liệt, ngay những giờ phút đầu tiên đã có 3000 quân Đồng Minh tử trận. Cuộc chiến cù cưa giữa đôi bên diễn ra khá lâu, quân Đức bị đánh bại nhưng quân Đồng Minh cũng thiệt hại nặng. Khi chiến dịch này thành công, họ tiến sâu vào Pháp, đuổi quân Đức ra khỏi Pháp, nhưng thường bị thiếu tiếp tế cũng như bị quân Đức đang rút lui cản trở. Các cuộc đổ bộ khác tại miền Nam Pháp cuối cùng đã giải phóng nước này.

Khi tiến đến ranh giới Đức, lực lượng Đồng Minh phải dừng lại để chờ tiếp tế. Việc này tạo một cơ hội cho lực lượng Đức củng cố phòng thủ chống lại cuộc tấn công kế tiếp. Việc này dẫn đến sự ra đời của [[chiến dịch Market Garden]], mục tiêu là sử dụng không quân thả lính dù vào sâu lãnh thổ nước Đức nhằm đánh chiếm trước các vị trí chiến lược như cầu, kho bãi, v.v. kết hợp với lực lượng xe tăng thọc sâu để tạo nên đòn quyết định kết thúc chiến tranh. Market Garden trở thành chiến dịch đổ bộ bằng không quân lớn nhất lịch sử với hơn hàng ngàn máy bay tham gia. Quân Đồng Minh cố gắng xuyên thủng [[Hà Lan]] và qua [[rhine|sông Rhine]] để kết thúc chiến tranh vào năm 1944. Nhưng chiến dịch này bị thất bại và lực lượng Đồng Minh đã tiến đến Đức chậm hơn dự kiến.

Ước tính có khoảng 780.000 quân Đồng Minh bị thương vong trong những chiến dịch tiếp theo trận Normandie cho tới khi nước Đức đầu hàng.

==== 力量 Trục thua cuộc tại 洲歐 ====

Tình hình Đức cuối năm [[1944]] là vô vọng. Các Đồng Minh Tây phương đang tiến vào biên giới Đức từ phía tây, chỉ tấn công thêm một lần nữa là chiếm được khu vực công nghiệp Rhineland. Liên Xô cũng đang ở một vị trí tương tự ở phía đông, không lâu sẽ vào đến tận Berlin. Các trận đánh bom hàng loạt từ Anh và Mỹ đã biến nhiều khu vực Đức thành gạch vụn, khiến ngành công nghiệp quân sự sụt giảm nghiêm trọng.

Đang bị bao vây từ các phía đông, tây và trên cao, Hitler đánh canh bạc cuối cùng để hy vọng không thua cuộc. Để tái tạo lại chiến thuật thành công vào năm [[1940]] đối với các nước [[Hà Lan]], [[Bỉ]] và [[Luxembourg]], các lực lượng Đức tấn công vào giữa mùa đông để chia rẽ các lực lượng Đồng Minh ở Bỉ. Phòng tuyến Đồng Minh bị uốn cong, nhưng không bị phá vỡ và cuối cùng phe Đồng Minh giành thắng lợi trong cuộc tấn công tại [[Trận Ardennes (Chiến tranh thế giới thứ hai)|Ardennes]]. Tại miền đông, Đức dành hết mọi nỗ lực cuối cùng để phòng thủ thủ đô. Việc này cũng bị thất bại và lực lượng Liên Xô [[Trận Berlin|đánh chiếm Berlin]] vào cuối [[tháng tư|tháng 4]] năm 1945 sau giao tranh quyết liệt.

Sau khi Berlin thất thủ và Hitler tự tử, Đức chỉ còn lại là một mảnh đất nhỏ tại châu Âu từ mũi bắc [[Na Uy]] cho đến phần trên của [[Ý]]. Vào ngày [[9 tháng 5]] năm 1945, các lực lượng Đức cuối cùng đầu hàng vô điều kiện.

Chiến trường châu Á-Thái Bình Dương khác với chiến trường châu Âu rất nhiều. Chiến trường này hầu hết được đánh tại các đảo [[Nhật Bản]] đã chiếm đóng trong khu vực Tây [[Thái Bình Dương]] và [[Đông Á]] cho nên hải chiến và các trận đánh gần biển xảy ra nhiều hơn các trận đánh trên đất liền như ở châu Âu.

[[Chiến tranh Trung-Nhật]] đang tiếp diễn tại Đông Á khi Chiến tranh thế giới thứ hai bắt đầu tại châu Âu, cho nên một vài sử gia cho rằng ngày Nhật xâm lăng [[Trung Quốc]] (ngày [[7 tháng 7]] năm [[1937]]) là ngày bắt đầu chiến tranh tại chiến trường Thái Bình Dương. Tuy nhiên, nếu tính là một phần của Chiến tranh thế giới thứ hai, thì ngày [[7 tháng 12]] năm [[1941]] thường được nhắc đến như là ngày bắt đầu, khi Nhật tuyên chiến với [[Hoa Kỳ]] và các nước Đồng Minh bằng việc lực lượng của [[Hạm đội Liên Hợp]] Nhật Bản dưới sự chỉ huy của Đô đốc [[Yamamoto Isoroku]] [[trận Trân Châu Cảng|tấn công bất ngờ vào Trân Châu Cảng]] (''Pearl Harbor''), [[Philippines]] và một số thuộc địa của các cường quốc châu Âu tại Đông Á và Tây Thái Bình Dương.

Nhật hành động nhanh chóng để chiếm các đảo ở Thái Bình Dương có giá trị phòng thủ nhằm làm cạn ý chí chiến đấu của Mỹ. Tại Trung Quốc và Đông Nam Á, Nhật tiếp tục bành trướng các khu vực được nó kiểm soát nhằm kịp thời khai thác tài nguyên để sử dụng.

Sáu tháng sau khi giao chiến<!--NĂM NÀO?-->, các hạm đội Nhật và Mỹ đánh nhau giữa Thái Bình Dương. Sau [[Trận Midway|Trận chiến Midway]], nòng cốt hạm đội [[tàu sân bay]] của Nhật đã bị tàn phá, và quân Nhật không tiến được nữa trên Thái Bình Dương. Nhật tiếp tục tìm cách trả đũa, nhưng quân Mỹ dùng biện pháp đánh theo vòng ngoài của Nhật, cùng lúc nhảy từ đảo này qua đảo nọ để đẩy Nhật phải lui lại.

==== 日本 thua cuộc ====

Khi Nhật bành trướng, họ để lại nhiều tiền đồn phòng thủ tại mỗi hòn đảo họ kiểm soát trên Thái Bình Dương. Kế hoạch của Mỹ để đối phó với các đảo này là chiếm những đảo cốt yếu cho việc tiến đến Nhật, trong khi làm giữ vững các đảo khác không bị chiếm. [[Thủy quân lục chiến Hoa Kỳ|Thuỷ quân lục chiến Hoa Kỳ]] phải đánh nhiều trận đấu đẫm máu trên những hòn đảo này để chiếm giữ những đảo và sân bay để quân đội có thể tiến tới.

Tại phía nam của cuộc bành trướng của quân đội Nhận Bản, trên đảo [[New Guinea]], Nhật đã bị quân lực [[Úc]] chặn lại, không chiếm giữ nổi toàn bộ đảo. Hai lực lượng này đánh nhau trong các khu rừng trong những hoàn cảnh khốc liệt để giành giật đảo này. Trong khi Tân Guinea không quan trọng lắm, nhưng quân Úc sợ sau khi Nhật chiếm giữ đảo này, Úc sẽ bị đe dọa.

Tại [[Đông Nam Á]], Nhật đã tiến nhanh trong các thuộc địa của Anh cho đến khi bị kháng cự mãnh liệt tại [[Myanmar|Miến Điện]]. Quân lực Anh, trong đó có rất nhiều đơn vị người [[Ấn Độ]], đã đuổi lùi quân Nhật tại trận đánh Kohima-Imphal và vì thế Nhật không đe dọa được Ấn Độ và các đường tiếp tế cần thiết cho quân Trung Quốc đang đánh các lực lượng Nhật tại đó.

Tại mặt trận Trung Quốc, các phe Quốc-Cộng đồng loạt mở các chiến dịch tiến công quân Nhật từ đông sang tây. Các tướng Lâm Bưu, La Vinh Hoàn, Diệp Kiếm Anh, Trần Nghị, ... và đặc biệt là Nguyên soái Chu Đức ở bên Cộng, và Tưởng Giới Thạch, Trương Tự Trung và Tưởng Trung Chính ở bên Quốc đã góp công xuất sắc vào việc ép cho quân Nhật phải rút dần ra khỏi lãnh thổ Trung Quốc, đẩy Nhật vào thế lúng túng, tứ phương gặp địch (1942-1944).

Đến gần cuối chiến tranh, Mỹ chiếm được các căn cứ gần Nhật và bắt đầu ném bom vào các đảo nước này. Tuy không mạnh mẽ như tại Đức, việc ném bom rất có hiệu quả vì nhà cửa ở Nhật dễ sập hơn và người Nhật ít chuẩn bị trước hơn với mối đe dọa này. Thêm vào đó, việc mất các thuộc địa và quan trọng hơn là việc mất các tuyến hàng hải đã làm tê liệt khả năng thu thập tài nguyên cần thiết. Vì thế, ngành công nghiệp Nhật không thể sản xuất bằng mức mà Đức có thể duy trì được vào lúc chiến tranh sắp chấm dứt.